Olasılık kuramı ve istatistik bilim dallarında varyans bir rassal değişkenin, bir olasılık dağılımı veya örneklem için istatistiksel yayılımın, mümkün bütün değerlerin beklenen değer veya ortalamadan uzaklıklarının karelerinin ortalaması şeklinde bulunan bir ölçüdür. Ve varyansın kare kökü standart sapmadır.
VARYANS ANALİZİ
Bir veri kümesini betimleyen iki özellikten biri aritmetik ortalama, diğeri de varyanstır.
Karşılaştırılacak olan ortalamalar ikiden fazla olduğunda varyans analizi yapılır.Varyans analizinin birçok çeşitleri vardır. Burada en yalın olan tek yönlü varyans analizi incelenmiştir.
İstatistikte 2 Tip Değişken Vardır:
1.Bağımsız Değişken (Independent Variable):Sizin control edebileceğimiz, genelde gruplama yapmak için kullandığımız değişkendir.Yaş, cinsiyet, testtin zorluk derecesi, vs...
2.Bağımlı Değişken (Dependent Variable): Bağımsız değişkenin değerini değiştirerek elde edebileceğimiz değişkenlerdir.
Örnek: Yaş değiştikçe müzik dinleme oranı değişiyor mu? diye sorduğunuz soruda, müzik dinleme oranı bağımlı değişkendir.Yaş ise bağımsız.
TEK YÖNLÜ VARYANS ANALİZİ (ANOVA)
Örneğin: Dört ayrı öğretim yönteminin her birinin örnekleme yoluyla seçimi dört ayrı gruba uygulanması sonucunda; bu yöntemlerden hangisinin daha etkili olduğunu anlamak; başka bir değişkenle yöntemler arasında etkililik yönünden bir fark olup olmadığını belirlemek için tek yönlü varyans analizi kullanılır. Burada, dört ayrı grubun ortalamalarının karşılaştırılması söz konusudur.
NASIL UYGULANACAK
Karşınızda ilk göreceğiniz ekran, üst tarafta gördüğünüz pencere olacaktır. SPSS for Windows başlığı ile açılan küçük pencere, sizin ne yapmak istediğinizi seçmenizi bekliyor. İlk kez girdiğiniz için Type in data seçeneğini seçin.Yeni bir data dosyası oluşturmanızı sağlayacaktır.
Data Editor Penceresi
Bu pencere SPSS'in Data Editor'üdür. Datalarinizin yerlesecegi alan burasidir.Sütun ve Satirlardan olusur.
Her sütun bir değişkeni (variable) temsil eder.İlk açılışta hiçbir variable tanimli olmadigi icin sütunlarin basliklari var diye adlandirilis olarak gelir.
Yeni variable tanimlamak icin istediginiz sütunun basliginin uzerine gelip sağ tiklayin.
Açilacak küçük menuden Define Variable (Degisken Tanimla) secenegini secin, menuden Ok (Tamam) tusuna Basin
Data Editor'ündeyken var isimli ilk sütunun başlığına sağ tıklarsanız, ya da Data menüsünden ilk seçeneği seçerseniz, Define Vairable (Değişken Tanımlama)adıyla bir pencere açılacaktır:
Variable Name: Bu kutucuğa en fazla 8 karakter olacak şekilde değişkenin ismi girilir.
Type... (Değişken Tipi) Değişkenin tipini belirlemek için, listeden uygun olan seçeneği seçin.Her bir tip için, birkaç özellik belirleyebilmeniz için seçenekler görünecektir. Son halini ayarladktan sonra Continue (Devam)butonuna basın.Değişken tipiniz belirlenmiş olacakLabel...(Değer Etiketleri)
Değişkeniniz için gireceğiniz değerler yerine, onları temsil eden etiketler kullanabilirsiniz. Mesela Cinsiyet isminde bir değişkeniniz varsa, bu değişkeni kullanarak işlemler yapacağınız için tipini yazı seçemezsiniz.Onun yerine number (numara) tipini kullanırsınız. 1 sayısı erkekleri, 2 sayısı da kadınlar için kullanılsın.
Bu iki değer SPSS için hiçbir zorluk çıkarmaz.Ancak bir süre sonra erkekler mi 1 yoksa kadınlar mı 1 diye düşünebilirsiniz.Bunu engellemek için, bu değerlere birer etiket(label) vererek temsil edersiniz
Üstte bunun nasıl yapılacağı 3 aşamada gösteriliyor.
İlk önce değeri,ki burada 3, sonra onu temsil edecek etiketi, zengin, girip Add tuşuna basın. İstediğiniz tüm değerlere etiket verdikten sonra, Continue tuşuna basın. Etiketleriniz hazır. Yaptığınız bir etiketi silmek için, Listeden seçip Remove(kaldır) tuşuna basın. Değiştirmek için de Change(Değiştir).
Missing Values... (Geçersiz Değerler)
Bazi bireyler için herhangi bir değişkene ait değer olmayabilir. Hesaplanamamş olabilir. Bu durumda değer kutucuğu yada hücresi boş kalacaktır. Bu boş değerler, SPSS için Missing Values(Geçersiz Değer) olarak adlandırılır.
Ancak, araştırmacı. Bu durumda hangi değerlerin geçersiz olacağını bu menüden belirleyebilirsiniz.
No Missins Values: Hiçbir geçersiz değer tanımı yapmamak için seçin.
Discrete Missing Values: Özellikle belirttiğiniz değerler geçersiz olacaktır. En fazla 3 değer belirleyebilirsiniz.
Range of Missing Values: Belirlediğiniz aralıktaki değerler geçersiz sayılır. Range plus one discrete missing value:Belirlediğiniz aralıktaki ve ayrıca belirteceğiniz bir değer geçersiz olacaktır.
MEASUREMENT
Değişkeninizde kullanacağınız değerler;
Sadece rakamdan oluşuyorsa (mesela yaş, gelir,notlandrmalar,vs..) Scale;
Hem rakam hem de metin içeriyorsa (kardeş sayısı: "1","2","3", "4 ve üzeri" vs..) Ordinal;
Sadece metin içerecekse (Sınıflar: A, B, C, D, vs...) Nominal seçeneklerini kullanın.
Bu özellikler, değişkeniniz ile yapabileceğiniz işlemlerin sınırını belirler. Mesela Ordinal ve Nominal düzeyinde değişkenlerin ortalaması bulunamaz, ya da aritmetik işlemlerde kullanılamaz. Onlar sadece gruplama yapmak için ve grafiklerde verileri temsil etmek için kullanılabilirler.
Scale düzeyindeki değişkenler ise her türlü hesaplamayı kabul eder. SPSS, siz belirlemediğiniz sürece girdiğiniz rakamlardan oluşan değişkenleri Scale yapacaktır.
Değişkenin düzeyini seçtikten sonra uygun olan tipi de (Type) belirlemeniz gerekir. Eğer Nominal değişken tanımlayıp, tipini numara olarak bırakmışsanız, o değişkene yazıyazamazsınız.
Veri Girme
Değişkeninizi Tanımladıktan sonra, veri girebilirsiniz. Tek yapmanız gereken girmek istediğiniz hücreyi seçmek ve klavyeden değeri girip Enter tuşuna basmak. Yazdığınız değer hücreye yerleşecektir.
Eğer girdiğiniz değer değişkeninizin tipine uymuyorsa, mesela numara tanımlı bir değişkene metin girerseniz, değer hücreye yazılmayacaktır.
Varyans Analizi (ANOVA)
Bağımsız değişkende çok sayıda grup varsa ANOVA kullanılır.
ANOVA bağımsız değişkenlerin kendi aralarında nasıl etkileşime girdiklerini ve bu etkileşimlerin bağımlı değişken üzerindeki etkilerini analiz etmek için kullanılır.
One-way ANOVA testi:
İkiden çok bağımsız grup verilerinin değerlendirilmesinde tek yönlü varyans analizi kullanılır. Buradaki tek yön
ifadesi, grupları birbirinden ayıran tek özellik olduğu, ya da grupların tek değişkeninin değerleri ile ayrıldığı
anlamına gelir.
ONE WAY ANOVA TESTİ (Tek yönlü varyans analizi)
• SPSS programında tek yönlü varyans analizi yapmak için;
• Analyze/Compare Means/One-Way ANOVA... yolundan One-Way ANOVA penceresine geçilir.
Burada Dependent List kutusuna bağımlı değişkenler; Faktor kutusuna ise bağımsız değişkenler aktarılır. Post Hoc... düğmesiyle One-Way ANOVA: Post Hoc Multiple Comparisons penceresine geçilir ve burada grupların ikişerli karşılaştırılmasında kullanılacak olan test (Scheffe, Tukey, Duncan...) işaretlenir.
Options... düğmesiyle de One-Way ANOVA: Options penceresine geçilir ve buranın Statistics kısmında Descriptive seçeneği işaretlenir. ve sonra Continue tıklanır
One –Way ANOVA Penceresi açıldığı zaman OK tıklanarak analiz yapılır.
Soru:
2 farklı laktik asit bakterisinin sucuk örneklerinin pHı üzerine etkisi incelenirse
Önce hipotez kuralım
Boş Hipotez (H0): “Sucukta laktik asit bakterilerinin farklı çeşilerinin pH düzeyi üzerine etkisi YOKTUR”
Araştırma Hipotezi (H1): “Sucukta laktik asit bakterilerinin farklı çeşilerinin pH düzeyi üzerine etkisi VARDIR”
Varyansın Faktöriyel(Çarpım) Analizi
Faktöriyel ANOVA analizi, one-way ANOVA analizinin genişletilmiş hali olan, iki yada daha fazla bağımsız değişkeni kapsayan analiz şeklidir.
Faktöriyel ANOVA İki veya daha fazla bağımsız değişken olduğu durumlarda kullanılır.
Faktöriyel ANOVA türleri:
Bağımsız faktöriyel tasarım: Çok sayıda bağımsız değişken farklı denekler üzerinde test edilir (gruplar arası)
İlişkili faktöriyel tasarım: Aynı denekler üzerinde test edilir (tekrarlı ölçümler)
Karışık tasarım: Bazı bağımsız değişkenler farklı, bazıları aynı denekler üzerinde test edilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder